محسن جانجان باستان شناس در یادداشتی نوشت: ثبت جهانی ۵۴ کاروانسرای ایرانی را باید دستاوردی بزرگ در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری دانست، چراکه باتوجه به ابعاد گسترده جغرافیایی که کاروانسراهای ثبت شده در آن قرار دارند، این ثبت جهانی می‌تواند برای بسیاری از استان‌های ایران که فاقد هرگونه اثر ثبت جهانی هستند اهمیتی ویژه داشته باشد و حکم قوه محرکه در زمینه جذب گردشگر را برای آنها ایفا کند.
از سوی دیگر باید در نظر داشت که ثبت جهانی این کاروانسراها باید زمینه‌ساز حفاظت و مرمت مستمر از این آثار شود و برنامه‌ریزی مشخصی نیز برای امکان بازدید مناسب و استاندارد گردشگران از آنها در نظر گرفته شود.
توجه داشته باشید که بسیاری از گردشگران بین‌المللی برای تعیین کردن مقاصد سفر خود لیست آثار ثبت شده کشورها در یونسکو را مشاهده می‌کنند، بنابراین وقتی چنین ظرفیت مناسبی برای آشنا شدن گردشگران بین‌المللی با میراث فرهنگی ایران فراهم شده و کاروانسراهای ایران در سطح بین‌المللی معرفی شده‌اند انتظار می‌رود که مسئله حفاظت و ارائه خدمات گردشگری در آنها نیز با استاندارد بالاتری طرف توجه مسئولان امر قرار گیرد.
این ۵۴ کاروانسرا مانند انسان‌هایی هستند که در دل خود دارای قصه‌های فراوانی هستند و صیانت و پاسداری از این کاروانسراها بسیار دارای اهمیت است. از ثبت جهانی این ۵۴ کاروانسرا نباید به راحتی گذشت این آثار دارای اهمیت فراوانی هستند و نویدبخش روزهای روشن در آینده میراث‌فرهنگی هستند. برخی پژوهشگران با نگاهی تاریخی کاروانسراهای باقی‌مانده از دوران هخامنشیان تا دوران صفوی را بررسی کرده‌اند و از طرفی «شاردن» در خصوص اهمیت کاروانسراها می‌نویسد: «هیچ چیز نمی‌تواند با کاروانسراهای ایران که توسط شاهان صفوی برای آسایش کاروانیان و جهانگردان ساخته شده است، قابل مقایسه باشد. همچنین به عقیده «پوپ»، بنیاد کاروانسراها در ایران پیروزی بزرگی برای معماری ایران است و در هیچ جای دنیا کاربرد و ویژگی‌های خاص معماری آن را نمی‌توان دید و این موارد و نظایری از این دست بر جایگاه رفیع فرهنگی ایران صحه می‌گذارد.
به‌طور کلی همواره در طول تاریخ کاروانسراها نقش مهمی در سیر زندگی ایرانیان و روابط و تعامل اجتماعات گوناگون فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، آئینی، اعتقادی و… داشته‌اند و به نوعی می‌توان این بناهای مهم را یکی از عوامل تأثیرگذار در روابط میان کشورهای مختلف دانست، کاروانسراها در ایران بناهایی هم‌پیوند با سیروسفر و تجارت است و نگاه به آنها و کارکرد و ویژگی‌هایشان شناخت بیشتری نسبت به فرهنگ ایرانی به دست می‌دهد.
ثبت این پرونده‌ها در حقیقت به معرفی صحیح ایران می‌پردازد. ۵۴ کاروانسرا اتفاقی انتخاب نشده بلکه هر کدام از این کاروانسراها دارای یک ویژگی منحصر به فرد هستند.
در فایل مربوط به «کاروانسراهای ایران» در یونسکو تاکید شده است که «کاروانسراها یکی از مهمترین اشکال معماری ایرانی هستند که باعث توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته‌ها و مقتضیات سفر شدند.
این کاروانسراها با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا انتخاب شده‌اند که درباره ویژگی آنها در پرونده موجود در یونسکو آمده است که «هیچ‌یک از آنها نقشه تکراری ندارند، بنابراین مشهود است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است.
همچنین کاروانسراهای ایرانی مستقیماً درگیر تحولات اجتماعی، فرهنگی بوده‌اند، به گونه‌ای که تأثیر آن را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و همچنین معماری می‌توان دید.
از نظر مقایسه، تفاوت کاروانسراهای ایرانی با چند نوع دیگر از کاروانسراهای موجود در خارج از ایران در شکل و نقشه است، زیرا به نظر می‌رسد نوع دیگر کاروانسراها از نمونه‌های اولیه ایرانی آمده است.
کاروانسراهای ایران، علاوه بر ارزش زیبایی‌شناسی، هنری و تاریخی، از دیدگاه مسائل اجتماعی نیز حائز اهمیت فراوان است و ثبت جهانی ۵۴ کاروانسرای کشورمان در کمیته میراث جهانی یونسکو، مقدمه‌ای بر ایفای دوباره نقش این بناهای تاریخی خواهد بود.
انتهای پیام/
نظر شما